Metakognitive tankar omkring å skriva blogg.

I heile haust har me skreve ein blogg i veka om emne me har hatt om i pedagogikken. Eg har aldri skreve blogg før, så det var ein ny og interessant erfaring. Noen gonger har det vere enkelt å finne eit emne å skrive om, mens andre gonger har eg hatt store problem med å få klora ned noen ord på papiret. Det har vore frustrerande til tider då eg ikkje har hatt tid, lyst eller inspirasjon til å skrive. Men eg veit med meg sjølv at eg har fått mye ut av dei timane eg har via bloggen. Via bloggen har eg kunna gått grundigare inn på emne eg ikkje fekk heilt taket på i timen, eller reflektert og fundert over mine eigne tankar om forskjellige teoriar.

Gjennom bloggen har eg blitt kjent med deler av mitt eiga pedagogiske grunnsyn, samt lært mye om alle dei forskjellige. Eg trur eg vil hugse meir av teorien fordi eg har reflektert over mitt eiga ståstad samtidig som eg har repetert mye av det eg lærte i timen. Via repetisjon vil jo kunnskapen få eit betre feste i langtidshukommelsen. Eg vil si at det å skrive blogg er ein betre måte å ta notat på, ein studieteknikk eg har brukt lenge. Eg har ofte skreve notat til tekster eg har lese på skulen. I bloggen kan eg sette mine eigne ord på vanskelege emne, og eg kan utfordre mine eigne haldepunkt. Slik gjer eg stoffet til mitt eige, og det blir lettare å hugse.

I tillegg har det vore kjempespennande å lese bloggane til dei andre i klassen, og slik har eg òg lært mye. Enkelte gonger klarer medelevane mine å forklare ting på ein betre måte enn bøkane, og slik har eg fått mye ut av å lese dei andre bloggane. Det har ikkje alltid vore like lett å kommentere blogger, noen gonger er det vanskelig å vite korleis ein skal komme med vennlige og samtidig konstruktiv kritikk. I tillegg er det ikkje alltid like lett å svare på kommentarane. Men ein lærer av å svare på desse og, ein må tenke enda meir på områder med emnet ein ikkje allereie har tenkt på.

Eg vil sei eg har fått ganske mye ut av å skrive blogg, sjølv om det til tider har vore frustrerande og tidkrevjande. Gjennom bloggen har eg fått repetert stoffet for andre, tredje og fjerde gong, og slik har eg fått eit godt grunnlag for eksamen. Men no skal det bli godt med juleferie, og ein liten pause frå bloggskriving og skulearbeid.

God jul alle saman:)

Strategiar for læring

Denne veka har me hatt om strategiar for læring, noe eg aldri tenkte mye på då gjekk på skulen. Men eg har jo skjønt at det kan ha mye å sei for utbytte av læringa, og metakognisjon er viktig å ha for å vite korleis ein sjølv lærer best. Ein type strategi for læring blir kalla ”organisasjonsstrategier”, og inneber å lage seg ein oversikt over den kunnskapen ein har. Kunnskapen blir organisert og satt i samanheng med anna kunnskap. Ein kan seie at ein repeterer ting ein allereie kan, og utvidar sine eksisterande skjema med den nye tilegna kunnskapen. Eg har personleg trua på ein slik strategi, fordi ein får sortert kunnskapen, ein ser kva som er relevant og kva som ikkje er det, samtidig som ein lettare kan på ein heilskap i staden for enkeltståande kunnskap. I tillegg er det ein fin måte å repetere gammal kunnskap på. Døme på slike strategiar som blir brukt i skulen i dag er skumlesing, spørsmål til teksten, tankekart og VØL- skjema.


Tankekart har eg sjølv brukt mye i forbindelse med ungdomsskulen og vidaregåande. Det er ein metode som fungerer fint både i fellesskap og individuelt, personleg har eg erfart det brukt mest i fellesskap. Slik får elevane sortert kunnskapen sin, samtidig som ein kan lære noe nytt av dei andre elevane heilt frå starten av. Via samtale i klassen vil dette vere ein aktivitet tilpassa de auditive elevane. Samtidig er det ein god metode for dei som er visuelt anlagt ettersom ein får samla kunnskapen i eit bilde. Ein kan gjere noe kreativt ut av temaet, bruke mange farger og gjere tankekartet til sitt eiget. Dersom ein har tid og plass kan ein og gjere dette til ein aktivitet for dei kinestetiske og taktile der dei får vere i aktivitet og får bruke fingrane. Til døme kan ein lage eit stort tankekart der ein må bevege mye på seg, og som er meir konkret enn eit vanleg kart teikna på tavla eller i boka.

VØL- skjema hadde eg aldri høyrt om før begynte på høgskulen, men det eg har fått høyre om skjemaet har eg oppfatta som positivt. Ideen er at elevane først skal skrive ned det dei kan, deretter det dei har lyst til å lære. Avslutningsvis skal dei skrive ned kva dei har lært om temaet. Det å begynne å repetere og fokusere på det elevane allereie kan, gir både elevane og læraren eit godt utgangspunkt med tanke på å begynne med eit nytt tema. Slik får elevane ein oversikt over kva kunnskap dei allereie sitt inne med, og dei kan knytte ny kunnskap opp mot gamle skjema etter kvart som dei lærer. I tillegg får læraren god innsikt i kor mye elevane kan frå før, og han kan bygge opplegget sitt på allereie eksisterande skjema.

Gjennom delen der elevane kan skrive ned kva dei ynskjer å lære gir ein elevane moglegskapen til å vere med å utforme opplegget for undervisninga. Men eg kan ikkje sjå for meg at det alltid er like lett å vite kva ein ynskjer å lære, i alle fall ikkje for små elevar som ikkje har noen bakgrunn innafor eit heilt nytt emne. Kva dei ynskjer å lære varierer òg frå elev til elev, men det gir læraren eit godt utgangspunkt for å tilfredsstille interessene til elevane. I tillegg gir det god moglegskap til i etterkant å sjå om elevane har nådd måla sine. Her kjem den siste kolonnen inn, der dei skal skrive kva dei har lært. Her får ein ein oppsummering av perioden, og læraren kan sjå på kva som må bli fokusert meir på, samtidig som elevane må tenke over kva dei eigentlig har lært. VØL- skjemaet er eit godt utgangspunkt, og ein slags mediator for læraren, for å kunne gi tilpassa opplæring til elevane sine, og sette fokus på kvar enkelt sitt behov.

Andre typar strategiar for læring er elaboreringsstrategier og repetisjonsstrategier, men desse vil eg ikkje gå så nøye inn på. Strategiar for repetisjon er nok vanleg i skulen i dag, eg veit sjølv at eg brukte slike mye. Spesielt innan matematikk og realfag er det vanleg å pugge formlar, og eg veit sjølv eg brukte ”puggeteknikken” mye i til døme historie. Men det er lite eg husker frå det eg pugga da i dag, så eg har inntrykk av at slik type læring har lett for berre å legge seg i korttidshukommelsen, eller eventuelt langt bak i langtidshukommelsen. Da er det nok betre å forsøke på å gjere stoffet til sitt eiga, eller lage samanhenger til noe kjent, slik som elaboreringsstrategier går ut på. Dersom ein forbinder nye nytt med noe ein allereie kan er det lettare å ta det fram igjen seinare. Det merker eg spesielt godt når eg skal lære meg nye namn, har eg noen kjente med same namnet eg kan knytte dei til er det mye enklare å hugse. Det finnes mange forskjellige strategiar for læring ein kan nytte seg av, men ein må nok berre finne den som passer for seg sjølv, og som lærer er det lurt å nytte seg av fleire forskjellige i undervisninga. Gjennom allsidig undervisning når ein lettare inn til fleire av elevane, enten dei er auditive, visuelle, kinestetiske eller taktile.

Den næraste sona for utvikling

I det sosiokulturelle perspektivet er eit viktig omgrep mediering. Det er eit omgrep eg ikkje er heilt sikker på om eg forstår, men eg kan forklare det slik eg trur det er. Ein mediator kan oversettes til eit hjelpemiddel, og kan vere alt frå bilen din til ein lærar. I samanheng med læring er språket eit særs viktig hjelpemiddel, og her blir mediatorene ein hjelp til å oversette ny kunnskap inn i det språket ein allereie har. Ein lager seg abstrakte, språklige symbol for konkrete ting. Kanskje kan for eksempel vegskilt, teiknspråk eller det matematiske språket. Vygotsky meiner òg at utvikling av kunnskap i første omgang skjer i samarbeid med andre, der ein ser på, hører, hermer og lærer ved at andre viser. Deretter blir denne kunnskapen noe ein kan, den kan utvikle seg til ein evne, og ein kan gjere ting aleine. Eit eksempel kan vere så enkelt som å kle seg. Som liten går ein frå å bli kledd av mor eller far, til å vere sjølvstendig og ville kle seg sjølv. Men det er ein læringsfase der ein går frå å sjå utan å gjere noko, til å forsøke på eigenhand, men da ein treng hjelp for å kle seg rett. Til slutt er ein fullt utlært og ein kan forhåpentlegvis kle seg sjølv heilt utan hjelp. Slik kan ein sjå i resten av livet og, det meste ein kan, lærer ein av å sjå eller høyre på andre, om det er ein brukarveiledning noen har skreve, ei bok, eller ein lærar som står og underviser. Sjølvsagt krev alt dette hjerneaktivitet, ein må sjølv forstå og omgjere informasjonen til sitt eiga språk.

Her kjem den proksimale sona for utvikling inn, eller den næraste sona for utvikling som den òg kallast. Den sett eleven, eller individet i midten med to ringar rundt seg, den yttarste større enn den innarste. Den innarste sirkelen viser at det er grenser for kor mye eit individ kan gjere heilt utan påverking frå andre. I den yttarste sirkelen finn me alle mediatorene som påverke eit menneskes kunnskapsnivå. Her ser me kva moglegheiter individet har for å utvikle nivået ein ligg på. Det er forskjellen mellom desse to nivåa som kallast den proksimale sona for utvikling. (Imsen, G. (2008) ”Elevens verden – innføring i pedagogisk psykologi”. 3 opplag.) Dersom ein har fleire mediatorer tilgjengelig er sona for utvikling større, og begge sonene forandrar seg ettersom mediatorene blir forandra. Det er òg viktig at nivået i denne sona er litt over nivået på kunnskapen til individet, slik får ein ein god utvikling. Eg trur òg det har mye å sei for innsatsen og motivasjonen for å lære noe nytt, spesielt i matematikk er dette tydelig. Oppgåvene må vere ein utfordring slik at ein har noe å strekke seg mot.

Når det kjem til kva desse mediatorene kan vere, trur eg spennet er stort. Eg merker sjølv at eg lærer noe nytt så og sei heile tida, på skulen, i bilen på veg heim, heime og borte på besøk. På skulen lærer me av til døme læraren, medelevar og bøker. Her vil eg sei at medelevar er mest like viktig som læraren. På mange områder ligg elever i same klasse på same nivå, men to personar kan ikkje ha same mengde kunnskap om alt! Noen veit alltid noe meir eller noe anna enn det sidemannen gjer. Det vil aldri vere ein mann i verden som kan alt, sjølv den klokaste vil kunne lære noe av ein annen. Som nemnt tidlegare er den proksimale sona for utvikling dynamisk, den utviklar seg konstant. Forskjellen ligg i størrelsen på denne sona, for noen er den meir velutvikla enn andre.

Konstuktivismen

Eg trur eg skriver det kva veke, men også denne veka har me hatt om ein teori eg trur eg kjenner meg igjen i. Men me har jo fått høyre at eit pedagogisk grunnsyn vanlegvis ikkje tar utgangspunkt i berre ein teori, men mange. Og det gjer i alle fall mitt grunnsyn! Eg finn område eg trur på i både behaviorismen, kognitivismen og no også konstruktivismen.

Konstruktivismen handlar om å konstruere sin eigen verson av kunnskap, ein kan ikkje stå som lærar og overføre kunnskap til elevane sine. Dei må finne han sjølv! Dermed blir fokuset i undervisninga på eleven sin læring, og ikkje på korleis læraren framstiller stoffet. Eleven lærer ved sjølv å prøve og feile. Gode konstruktivistiske arbeidsmetodar kan vere prosjektarbeid, problemorientert læring eller generelt induktiv læring, der elevane sjølve får prøve seg fram til eit svar utan å bli gitt ein oppskrift. Det er nettopp ei slik økt eg sitter og sliter med å skrive om når eg skal skrive eksamensoppgåva mi i pedagogikk. I praksis gjennomførte vi ei økt i undersøkingslandskap i matematikk i klassen vår. Her fekk elevane jobbe fritt utan å få noen algoritme dei skulle bruke for å komme fram til svaret. Dei fekk utforske sjølve, og me som lærarar sto i bakgrunnen og retteleia dei. Eg trur ikkje alle fekk like mye ut av denne økta, men det kan vere på grunn av manglar ved gjennomføringa, samt at noen av elevane var på lågare nivå enn dei andre. Men eg håper at det tar lang tid før dei glømmer korleis dei reknar med valuta, no som dei har funne sin eigen metode.

Samtidig fekk òg eg mye ut av denne økta. Eg kan ikkje tenke meg korleis det ville gått med skivinga til eksamensoppgåva hadde eg ikkje hatt eit konkret døme å gå ut i frå. Ein kan lese så mye ein vil omkring undersøkingslandskap, men eg hadde hatt vanskeleg for å skrive ei heil side om eg berre skulle ha lese om det. Etter å ha fått testa det ut i praksis har eg mange tankar og erfaringar eg kan basere skrivinga mi på, noe eg ikkje ville hatt elles.

No er det ein ting eg ikkje går heilt med på med tanke på Piaget sin teori i kring det å konstruere sin eigen læring, og det er tanken på at læring skal vere individuell. Vel kan det fungere bra å sitte for seg sjølv og lære ved å prøve for seg sjølv, men ein kan ikkje utelukke effekten samfunnet rundt oss har på læring. Vygotsky med sin sosiokulturelle teori fortsett der Piaget slepp rundt enkeltindividet, og dreg òg inn læring i sosial samanheng. I følgje Imsen i ”Elevens verden”2008, lev barn i eit sosialt fellesskap der kultur og språk spiller ein stor rolle på utviklinga deira. Og er ikkje dette sant? Kunnskap handlar ikkje berre om kor Australia ligg, eller kor mange som sitt på Stortinget. Det handlar òg om å vite korleis ein skal oppføre seg, og korleis ein må gå fram for å komme seg på neste buss til byen. Eg vil seie at slike ting er ting ein lærer frå dei i kring seg, kanskje med individuell utforsking, men òg ved å følgje dei nærmaste i kvardagen. Samarbeid var òg ein viktig del av opplegget vårt med undersøkingslandskapet i praksis. Elevane fekk sitte i grupper, og saman skulle dei komme fram til ein god måte å løyse oppgåva på. I mi gruppe var det stort sett ein elev som dominerte, men heilt fritt for samarbeid var det ikkje. Slik fekk elevane lære av kvarandre.

Konstruktivismen har mange gode poeng, men ein kan ikkje sjå heilt bort i frå at me konstant er i samhandling med andre folk.

Kognitive strategiar for læring

Denne uka har me hatt om kognitive strategiar for læring i pedagogikken, noe som har vere veldig interessant. Den kognitive tenkinga går nettopp på tenking, dei indre tankeprosessane og korleis ein lærer og hugsar. I ”Elevens verden”, av Gunn Imsen står dette treffande biletet på elevane:

”Eleven er som en plante – bare du gir riktig næring, vekstmuligheter og omsorg, vokser den av seg selv. Men ikke alle planter trenger samme slags næring, og da må stimuleringen og vekstforholdene tilpasses de spesielle behovene.” (Gunn Imsen, ”Elvens verden” side 205)

Det kan ikkje vere lett å vere lærar når kvar enkelt elev har sin særskilte måte å lære på. Som lærar må ein vere oppmerksam på kva kvar einskild elev treng av stimulans og tilrettelegging. Dersom alle hadde hatt metakognitiv innsikt hadde arbeidet vore enklare, men spesielt i dei lågare klassene treng elevane inspirasjon og hjelp til å lære. Fram til no har informasjonen om modeller for læring òg vore for dårleg for elever på høgare klassetrinn. I løpet av alle åra eg gjekk på skulen, frå grunnskulen til siste året på vidaregåande, har eg så vidt eg minnes berre hatt ein time om strategiar for læring. Dessverre trur eg ikkje det kan ha vore ein god time, ettersom eg ikkje hugsar kva me lærte. Men nå har eg aldri hatt ein særskilt god studieteknikk, eg har støtta meg på pugging og skippertak som så mange andre. Dermed opplev eg òg at det meste eg har lest på er gøymt så snart prøva er over. Kanskje har eg ein svært dårleg langtidshukommelse (ein skal ikkje sjå bort i frå det), eller så har eg fått for lite opplæring i å lære i forhold til det eg føler alle har krav på. Som elev får ein stadig meir ansvar for eigen læring, og da er det viktig at ein også lærer korleis han kan få best mogleg utbytte av lesinga. Her kjem læraren sitt ansvar inn.

Som lærar er det fleire ting ein kan gjere for at eleven skal få eit godt utbytte av læringa. Han må vere nøye på at eleven forstår det han skal lære. Eleven vil ikkje lære noe som helst dersom han ikkje forstår orda og omgrepa som blir brukt. Han må klare å sjå samanhengen med kunnskap han allereie har tilegna seg, ting er lettare å hugse dersom ein kan utvikle noe ein kan frå før. Dette gjer at eleven får strukturert kunnskapen sin, og han kan få repetert ting han allereie har lært. Ein lærar må òg passe på at stoffet gir meining for eleven, og han må forstå kvifor han skal lære akkurat det. Eg er ganske sikker på at interesse har mye å seie for kor godt du lærer noe. Er du ikkje interessert i lærestoffet i det heile tatt, må det mye pugging, lesing og slit til før det set seg. Det er i alle fall slik eg har erfart det. Mens områder eg interesserer meg for sett seg med ein gong.

Det beste ein lærar kan gjere for elevane sine er kanskje å informere om forskjellige teknikkar for læring, lære dei å lære best mogleg. I klassen har me diskutert fleire dømer på korleis folk lærer best. Noen puggar seg til kunnskap, for andre hjelper det å ha musikk på og andre igjen bruker mye teikningar og tankekart. Eit døme på ein god teknikk var ein me lærte i ein av timane. Me skulle lære oss alle dei 14 største landa i verden, i rekkefølgje, i løpet av ti minutt. Hjelp, tenkte eg først, men så fekk me presentert metoden me skulle bruke. Og tenkte seg til, etter ti minutt satt rekkefølgja som støypt. Berre ved å lage seg ein eigen historie som ein visualiserer for seg sjølv, vart alt mye enklare. Ein laga seg eit bilete på kvart land, noe ein forbant med namnet eller landet, dermed vart desse bileta plassert på bestemte punkter på ein reise frå ein stad til ein annan. Dette kunne vere å gå frå rom til rom i et hus, eller reisa til skulen. Ein heilt enkel oppgåve gjør at eg no kan alle de 14 største (?) landa i verden på rams, noe eg ikkje trur eg hadde klart ved å pugge i ti minutt. Dette viser at det ikkje alltid er mye som skal til, og ved hjelp av slike metodar blir lesing og læring mest ein leik. Elever bør få lære seg slike metodar tidleg, slik vil dei vere betre rusta til å takle ansvar for eiga læring. Men da er det viktig at ein lærer fleire metodar, ein metode fungerer ikkje for alle. Eg kan til døme ikkje konsentrere meg viss noen spiller musikk når eg skal lese, mens andre hugsar ting betre da. Eg trur det viktigaste er at elevane blir gjort oppmerksame på at slike strategiar finnes, og at dei får ei innføring i samanhengen med stoff dei allereie kan før dei lærer noe nytt. Da får dei god oversikt og struktur over arbeidet sitt.

Historia eg laga meg i pedagogikken:
Eg blir vekt av ein russ frå Russland. I gangen står Geoff frå Canada, mens på kjøkkenet står Michelle frå USA. Så ringer det på døra, og der står Silje frå Kina. I trappa møter eg Marianne som har vore i Brasil. Utanfor blokka møter eg ein kenguru frå Australia som sloss med ein indianar frå India. Indianaren er sint og roper ”Arrrg” for Argentina. Deretter kjem eg i kass a på Ica, Kasakhstan, der eg møter ein sultan frå Sudan. Vidare går eg forbi eit grønt vant for Algerie, der Kongen (Kongo) sitt i en båt i saman med Aragorn frå Ringenes Herre (New Zealand). Begge sitt og et taco frå Mexico!

Behaviorismen

.. er vel ein teori eg faktisk har litt trua på. Eg er ikkje einig i måtane dei tradisjonelle behavioristane har brukt for å bekrefte sin teori, med tanke på forsøk på dyr og menneske. Synet på menneske som eit objekt som kan formast nesten utan grenser er eg heller ikkje einig i. Men ein kan vanskeleg argumentere for at teorien om straff og løning ikkje fungerer godt. Dette er ein læremetode eg vil påstå dei fleste bruker enten på sine eigne barn, på sine elever eller òg til døme på kjærasten som me har fått høyre om i klassa. Når det gjeld straff og løning i eit klasserom kan dette vere eit middel for å skape motivasjon og til å halde styr på klassen. Eg veit med meg sjølv at eg arbeider betre dersom eg veit eg får noe igjen for strevet enn dersom eg ikkje gjer det. Eit kjent døme på løning og straff er karakterar, i mindre klassetrinn kan løning vere stjerner, ein ekstra morosam time eller å få med seg melding heim som straff. Kva form av løning og straff kan variere frå skule til skule, og det er òg personleg kva ein ser på som straff og løning. Noe som fungerer på ein person fungerer kanskje ikkje på ein annen. Til døme er det ikkje alle elever som bryr seg om karakterar, og å true med dårleg snitt vil ikkje hjelpe på desse elevane.

No er det vel bevist at løning fungerer betre enn straff. Me har fått høyre at straff kan skapa frykt for læraren og motstand mot skulen, og eg meiner sjølv at ein lærar må vere forsiktig med kva type straff han brukar. Eg har høyrt om ein skule som har prøvd ut noe eg trur er eit nytt prosjekt, der straff og kjeft skulle bli brukt minst mogleg. På denne skulen skulle elevane få ros dersom dei gjorde noe bra og det vart òg delt ut kort som dei etter kvart kunne bytte inn i ein løning. Dersom dei gjorde noe galt skulle dei ikkje bli kjefta på, men heller bli snakka pent til, og få forklart at det fanst andre måtar å løyse saka på. Her har dei strekt seg langt i trua på at løning er betre enn straff og at elevane lystrar løning betre. Denne skulen unngår klart å skapa frykt for skulen og lærarane ved å unngå straff. No veit eg ikkje korleis dette fungerer i praksis, men eg veit at ikkje alle lærarane var like einige i at elevane skulle ”dulles” med. Eg trur heller ikkje at dei har vondt av straff så lenge den er rettferdig og ikkje skader eller skremmer eleven på noen måte. Elevane må få vite at det følgjer konsekvensar av å gjere noe galt. Men då må ein også vere konsekvent på å følgje opp dersom dei gjer noe galt, elles vil elevane lære at det ikkje er så farleg, det skjer ikkje noe likevel.

Til slutt vil eg innom Bandura sin teori om sosial-kognitiv læring. Han har òg eit behavioristisk startpunkt, men har utviklet denne teorien med ikkje å berre sjå på den ytre responsen på straff og løning, men òg den indre oppfatninga som forventningar og hukommelse. Han meiner at me ikkje berre lærer av våre eigne erfaringar, men òg av å sjå på kva andre oppnår med det dei gjer. Ein elev kan lære mye av å observere andre, huske kva dei gjer og å imitere dei. Til døme kan ein elev ved prosjektarbeid huske tilbake på kva grupper som fekk gode karakterar ved sist prosjekt og ta det med i sitt eiga arbeid. Det skaper motivasjon i den forstand at eleven forventar betre karakter, på lik linje som dei andre elevane fekk på sitt prosjektarbeid. Dette er noe eg sjølv har erfart frå mi eiga tid på skulen, og Bandura sin teori er noe eg trur er ein del av mitt eiga pedagogiske grunnsyn. I denne modellen ligg og viktigskapen i det å vere ein god rollemodell, elevane ser på til døme kvarandre og på lærarane, og gjer som dei. Det vil seie at ein lærar alltid må oppføre seg slik han vil at elevane skal oppføre seg. Ved å vere ein god rollemodell kan ein bidra til å vidareføre gode verdiar og god oppførsel.

Som ein liten oppsummering vil eg seie at eg er for straff og løning, så lenge begge deler er rettferdig, og straffa må ikkje vere skremmande. Men straffa skal likevel utgjere eit tap for eleven, noe som skal bidra til motivasjon for ikkje å gjere det same igjen. Løning kan vere ein god motivasjon for å gjere noe bra, og eg trur ein kan lære av både å få løning sjølv, men òg å sjå andre få det.

Lærarmakt

Etter den eine pedagogikktimen denne uka begynte eg å tenke på dette med læraren sin makt. Som lærar får du så og si automatisk stor makt over elevane dine på fleire områder. For kven er det som legg opp undervisninga og som styrer kva dei skal lære? Innan visse grenser sjølvsagt, for rammene for kva elevane skal lære er jo allereie lagt opp i læreplanen. Men læraren styrer hovudinnhaldet for kvar time og korleis undervisninga skal skje. Dette gir læraren stor makt over livet til elevane, både når det gjeld kunnskapen dei tilegner seg, og om elevane trives på skulen. Undervisninga må vere interessant for elevane slik at dei ynskjer å lære. Allereie på barneskulen blir grunnlaget for all kunnskap lagt, og elever som ikkje liker seg på skulen kan bli hengande etter kunnskapsmessig, noe som kan vere vanskelig å hente inn igjen seinare, og som kan få konsekvensar så langt opp som i val av vidaregåande og arbeidsmoglegskapar. Satt endå meir på spissen kan lærarar i teorien lære bort så og si kva som helst, og ting som ikkje er sanne. Elevane stoler på at læraren veit kva han snakkar om, og ikkje alle sett spørsmålsteikn ved det han seier.

I tillegg er læraren ein viktig vaksenfigur i liva til elevane. Me høyrer jo alltid at lærarane er dei som kanskje ser barna mest i løpet av dagen, og dei fleste elevar oppretter eit nært band til læraren sin. Dette gjeld spesielt i barneskuleåra, men også høgare opp i skulesystemet har du lærarar som har nære relasjonar med elevane sine. Ein viktig eigenskap hos ein lærar er å kunne sette seg inn i elevanes situasjon, og å vise omsorg for dei. Dette fører til at elevane kan få stor tillitt til læraren, noe som både kan vere bra og farlig. Elevar som har eit godt forhold til læraren sin kan føle seg trygg, og det er med på å skape trivsel på skulen. Men det er og mulig for læraren å utnytte denne tilliten, me høyrer jo om lærarar som har gått langt over grensa i forhold til elevane sine til døme i seksuell samanheng. Filmen ”the wave” vart så vidt diskutert i klassa denne uka, og viser òg kor stor makt ein lærar kan få. Den handlar om ein lærar som sett i gang eit prosjekt for å vise elevane at Hitler sin makt over til døme Hitler-jügend var mogleg. Nesten heile klassen føljer læraren som ein diktator til slutt. Heldigvis viser denne filmen ein ekstrem situasjon som forhåpentlegvis ikkje skjer i skulen i dag. Men eg meiner at ein lærar med dei rette eigenskapane kan misbruke lærar - elev forholdet på ein tilsvarande måte.

Ein lærar kan misbruke sin posisjon gjennom tillitt, men òg ved ikkje å vise omsorg for elevane sine. Eg vil påstå at det å ikkje bry seg og å vere likegyldig òg er å misbruke makta si. Noen lærarar kan vere direkte ekle og noen mobbar elevane, noe som kan øydelegge store deler av oppveksten deira. Elevane trenger ein lærar som ser kvar enkelt av dei som individ, han må kjenne alle i klassen og det er viktig for dei å bli oppmuntra og motivert. Dersom dei ikkje har ein lærar som dekker desse forventningane, som er uengasjert og likegyldig, kan det skape misstemning. Det igjen kan føre til eit dårlig læringsmiljø, elevane føler ikkje at dei vil vere på skulen, og motivasjonen forsvinner. I eit dårleg læringsmiljø vil heller ikkje elevane få fullt utbytte av undervisninga, det blir fort meir læring en undervisning. Som Inge Eidsvåg har sagt: ”Den uengasjerte lærer er en tragedie for alle – også for seg selv”

Men ein lærar må òg utvise makt i forbindelse med det å vere ein klar leiar, noe som er nødvendig i eit klasserom. I den forstand er makt noe positivt, så lenge den blir nytta på rett måte. Heldigvis er det ikkje mange lærarar som misbrukar makta han har på denne måten, ein person som ville gjort det høyrer ikkje heime i skulen. Desse døma er ekstreme, men eg meiner dei er moglege.

Noen tanker rundt det å planlegge undervisning.

Er det ein ting eg har forstått om det å planlegge undervisning, er det at undervisninga sjeldan blir som ein vil ha det. Det er mange faktorar å ta omsyn til både i sjølve planlegginga og i gjennomføringa av ei økt. Men å forberede seg til timane er viktig, eg merkar sjølv at eg er mye rolegare og sikrare på meg sjølv dei gongene eg er godt forberedt, uansett i kva samanheng. Det er viktig for ein god lærar å vere godt forberedt, men samtidig må ein vere open for uventa hendingar, og klar for å måtte improvisere. Kanskje mister du rommet du skulle bruke, du må følgje ein elev til helsesøster, eller teknikken fungerer ikkje. Då må du vere i stand til å forandre planane dine på ståande fot.

I undervisningsplanlegginga har me hovudsaklig tre modellar å gå etter, to forenkla mål-middel modellar og den didaktiske relasjonsmodellen – ”diamanten”. Eg synes vel diamanten er ein god modell i startfasen da ein kanskje ikkje husker alle faktorane ein må ta omsyn til. I diamanten kjem faktorane godt til syne, og du har eit oversiktelig utgangspunkt. Her henger alle områda samen i eit nettverk der ingen kjem først, alle er like viktige. I tillegg kan ein sjå at eit val avgrensar dei andre områdane og at ein forandring får konsekvensar for resten av planlegginga. For eksempel kan rammefaktorar vere utslagsgivande med tanke på arbeidsmåtar, innhaldet i undervisninga er avhengig av måla osv.

Ein må og tenke på at alle desse faktorane er i forandring og utvikling, ein kan ikkje legge opp det same opplegget for fleire klasser år etter år. Her speler spesielt kvar enkelt elev inn med tanke på korleis ein legg opp undervisninga. Kanskje må ein legge opp undervisninga i fleire økter eller ein må dele opp klassen forskjellig. Enkelte elever arbeider best i grupper, mens andre igjen klarer seg best aleine. Skal ein ha deduktiv undervisning, altså ein meir lærerstyrt form, eller induktiv undervisning der ein lar elevane undersøke og oppdage på eigenhand? Ein må tenke på at kvar enkelt elev skal få best mulig utbytte av undervisninga, sjølv om det kan vere vanskelig å kjøre tilpassa opplæring heile tida. Læreføresetnadane er forskjellige hos kvar enkelt elev og dei må tas i betraktning når ein planlegg.

Det er viktig å vere forberedt til kvar enkelt time, men like viktig er det vel å ha ein skikkelig halvårsplan/årsplan. Her kan alle få god oversikt over kva tema som kjem når, ikkje bare lærarane, men også elevane og foreldre. Ikkje minst er det då mye enklare for ein vikar å ta over undervisninga dersom ein har ein klar plan som viser kor langt klassen har kome.

Til slutt vil eg berre kommentere ein gong til at det er stor forskjell i teori og praksis. Ein kan planlegge alt til minste detalj, men mest sannsynleg vil det på et eller anna tidspunkt skjera seg. Da må ein til å improvisere! I tillegg må ein tenke på at ein skal ha tid til å planlegge kvar dag òg, noe eg tvile på kan vere veldig lett. Noen gonger må ein ta ting på sparket, men da må ein vere forberedt til det òg!

Mitt pedagogiske grunnsyn

Denne uka har me hatt om pedagogisk grunnsyn på skulen. Til tross for mye lesing er dette framleis eit tema eg synes er vanskeleg både å forstå og å sette i system. Et pedagogisk grunnsyn er visstnok filosofien som ligg til grunn for dei bevisste og ubevisste handlingane du gjer i forhold til pedagogiske områder i livet, til døme undervisning. Det pedagogiske grunnsynet blir påverka av samfunnet rundt oss, om me er bevisste på det eller ikkje. Til døme blir me påverka av oppvekst, kva religion eller livssyn me tilhører og kor me står politisk. Det går mye på kva oppfatningar me sjølve har av kva god undervisning er, kva me sjølve likar og korleis me lærer. Dessverre er det visst ikkje alltid like enkelt å forklare sitt eiga grunnsyn ettersom mye av det ikkje er bevisst, det er ikkje alle områder me tenker over sjølve.

To ytterpunkt av pedagogisk grunnsyn er tradisjonalisme (kultursentrert retning) og progressivisme (barnesentrert retning). Platon og Aristoteles la basisen for den tradisjonalistske retninga i antikken, mens Rousseau og Dewey er kjente påverkare av progressivismen. Før eg begynner å forklare litt om dei to retningane vil eg påpeke at begge desse er to klare ytterpunkt og at dei vanlegaste grunnsyna i dag ligg eit sted i mellom desse, noe eg trur eg gjer sjølv og.

Tradisjonalismen har hovudfokuset på noe i læresituasjonen, altså innhaldet av undervisninga, mens progressivismen legg vekta på noen, det vil seie elevane. Tradisjonalistane meiner at undervisninga skal baserast på at læraren er ein formidlar som overfører kunnskap til ”tomme” barnehjernar, og elevane må pugge for så å gjenta stoffet læraren legg fram. Disiplin settes høgt, og målet med undervisninga er å gjere elevane klare for sine oppgåver i samfunnet.

I progressivismen blir læraren ein rettleiar og motivator som skal hjelpe eleven til å finne sin egen kunnskap gjennom dialog. Elevane skal sjølve ut og oppdage og utforske, noe Rousseau var spesielt oppteken av. Han meinte samfunnet forderva barna, og at dei burde tas vekk i frå samfunnet dei første åra slik at dei fekk utvikle seg fritt. I 15 års alderen var dei klare til å begynne å studere, samtidig som han oppfordra til å ut i verden for å sjå og lære på eiga vis.

Det er den tradisjonalistiske retninga som har stått sterkast i skolesituasjonen i Noreg gjennom tusenvis av år. På 80- og 90 talet gjennomgikk derimot skulen i Noreg ein slags revolusjon, og ansvar for eiga læring vart eit sentralt punkt i den nye læreplanen. Elevane skulle vere aktive og sjølvstendige, mens læraren vart redusert til ein rettleiar. Grunnsynet vart meir retta mot den progressive retninga. Men etter dei nye internasjonale undersøkingane viste Noreg gjennomsnittleg dårlegare kunnskapar enn mange av dei andre landa. Dermed vart kunnskapsløftet satt i gong, og dette legg større vekt på kva elevane skal kunne, mens metodane brukt for å oppnå denne kunnskapen er meir opp til lærarane. Me har fått ein mellomting mellom tradisjonalismen og progressivismen, og eg synes det verker som eit betre system no enn før. Berre pugging gjer ingen godt, og for frie rammer er heller ingen fordel. Kvar enkelt lærar kan legge opp undervisninga slik han føler passer for elevane og seg sjølv. Eg trur ikkje elevane kan få eineansvaret for si eiga læring, dei treng ein lærar som kan legge opp opplegget, men han må og ta omsyn til korleis elevane lærer best.

Som utgangspunkt for pedagogisk grunnsyn finn me og nokre psykologiske retningar, til døme behaviorismen, psykoanalysen, humanistisk psykologi og økologisk/systemperspektiv. Eg trur eg sjølv heller litt mot behaviorismen med tanke på straff og løning. Å bruke straff og løning har eg erfart kan vere effektivt, sjølv om eg ikkje er for dei metodane behavioristane brukte. Eg kan heller ikkje heilt kjenne igjen synet på mennesket som eit objekt som formast av miljøet rundt oss. Sjølv om dei påstår synet på mennesket er positivt ettersom det argumenterer med at alle kan lære alt, verkar det på meg noe negativt.

Eg meiner og at den humanistiske psykologien har mange gode områder, og eit positivt syn på mennesket som seier at me er fødde frie og gode med ein trong til sjølvrealisering. Det at menneska har muligheit til å vere med å forme sitt eige liv dersom dei får moglegskapen er noe eg trur på. Den psykoanalytiske retninga og økologisk/systemperspektivet er to områder eg ikkje er heilt sikker på enda, eg må sette meg betre inn i desse før eg kan sei noe meir om dei. Generelt er det vanskelig å skulle legge fram mitt pedagogiske grunnsyn etter den litle tida me har hatt på skulen. Forhåpentlegvis er dette noe eg lærer å tenke over etter kvart, slik at eg har eit godt svar til eksamen i andre klasse!

Intervju og praksis

I går gjennomførte praksisgruppa mi to separate intervju av to elever i sjuande klasse på forskjellige skuler. Me må vel innrømme at det ikkje gjekk så bra som me håpte på. Erfaringa me fekk var at nivået i sjuande klasse ikkje var like høgt som me trudde. Begge to sleit like mye med oppgåvene dei fekk. Men så var det heller ingen gunstig situasjon å sette eleven i. Det var tydelig at ho me intervjua var veldig stressa. Me satt i eit stille grupperom og såg på at ho skulle gjere oppgåvene så godt som mulig sjølv. Eg trur eg hadde slitt sjølv skulle eg ha gjort desse oppgåvene i same situasjonen. Men me fekk likevel prøvd oss som ”mattehjelp” og lærte nok litt om korleis ein lærar ikkje skal opptre. At me berre satt der og såg på det ho gjorde, førte tydeligvis til at ho fekk prestasjonsangst. Dermed lærte me at det kanskje ligg noe i det som blir sagt på skulen; ein lærar bør gjere oppgåvene med elevane sine. Han kan ikkje berre sitte og sjå på det dei gjer, og han kan heller ikkje drive med sine eigne ting.

Neste uke skal me ut i praksis. Eg håper eg kan ta med meg erfaringar eg gjorde under intervjuet og over i observeringsprosessen. Og at eg vil få nokre tips til korleis me heller kunne gjennomført intervjuet. Eg er spent på korleis skulen er i dag i forhold til da eg gjekk på skulen. Korleis timane er lagt opp, og kor variert undervisninga er. Eg forventar vel eigentleg at skulen skal vere meir variert no enn då eg var elev. At lærarane er flinkare til å veksle mellom ulike undervisningsformer, at det er fleire undervisningsrelaterte utflukter og at skulen er betre utstyrt. Men så er det vel fleire faktorar med på å påverke muligheitene dei forskjellige skulene har. Innstillinga til både lærarar og styre, om skulen er bygd for varierte arbeidsformer, økonomi og omgivelser er vel bare noe av det som er med på å avgjere kor variert ein skuledag blir. Skulen me skal på er visst ein gammal skule, så det blir spennande å sjå korleis dei har utvikla seg i forhold til nyare skuler. Kva ressursar dei har og korleis dei nyttar ressursane sine. Til slutt gler eg meg til å ut i skulen med nye auge, sjå elevane og lærarane frå eit anna hold. Kanskje får eg eit anna bilde på kva for ein lærar eg vil bli.

Kvifor eg vil bli lærar.

Oppgåva til bloggen denne veka består av to spørsmål; kvifor vil du bli lærar, og korleis ser du læraren sine mange oppgåver? Begge av desse spørsmåla krev mykje tankeverksemd for min del. Heldigvis er det ikkje stort anna eg har tenkt på dei siste to vekene. Det mest naturlege er vel kanskje å begynne med det fyrste spørsmålet, kvifor eg vil bli lærar.

Det er verkeleg eit godt spørsmål som eg har stilt meg sjølv mange gonger. For ikkje å gløyme alle andre som har lurt på det same. Enkelte har påstått at det ikkje er verdt å vere lærar, dei får så dårleg lønn. ”Det er ingen som liker lærarar”, får eg høyre frå andre. Eg må jo innrømme at eg har tenkt desse tankane sjølv og, men likevel har det alltid vore ein reell moglegheit for meg. For eg kan ikkje komme på nokon som har gjort et så varig inntrykk på meg som lærarane eg hadde i barneåra. Eg var lenge usikker på kva eg ville utdanna meg til, men tilslutt bestemte eg meg for at eg berre måtte velja. Og sia tanken om læraryrket hadde heimsøkt meg frå eg gjekk på barneskulen, fant eg ut at det var ein god plass å begynne.

Kva som fristar mest med å bli lærar veit eg eigentleg ikkje, kanskje bortsett frå mange feriedagar sjølvsagt, men eg har alltid vore glad i barn og sett for meg eit yrke relatert til barn og unge. I tillegg har eg som sagt blitt inspirert av lærarane eg sjølv hadde da eg var barn. Både på godt og vondt, men begge deler har gjort meg innstilt på å bli ein god lærar. Eg husker med gru dei dårlege lærarane eg har hatt, og det er på grunn av dei eg brenn for å gjere ein god innsats når eg skal ut i skulen. I tillegg har eg leita lenge etter eit artig og variert yrke, og ein kan vel godt si læraryrket går under den nemninga.

Det at læraryrket er eit variert yrke kan ein vel grunngi med det neste spørsmålet i oppgåva. Korleis ser du læraren sine mange oppgåver? Da er det vel berre å begynne oppsummeringa etter tysdagens timar i pedagogikk. Fyrst og fremst skal jo ein lærar vere nettopp ein lærar. Han er der for å læra elevane sine det han kan, ikkje nødvendigvis berre faglig, men og om sine egne erfaringar i livet utanfor skulen. Dermed kjem me til neste punkt, ein lærar skal vere ein rollemodell og ein del av oppdragninga til barna. Læraren blir ein slags assistent til foreldra, og på skulen skal dei opptre nett som ein reserveforelder. Gjennom skulen skal elevane lære blant anna folkeskikk, samarbeid og sjølvstende slik at dei er førebudde på å bli ein del av samfunnet. I tillegg vil læraren bli sett på som ein omsorgsperson som skal vere med på å ta vare på kvart enkelt barn, og sørgje for at alle blir sett.

Planlegging er og ein stor del av lærarens kvardag. Etter kunnskapsløftet 2006, tar læraren igjen ein større del av planlegging av sin eigen undervisning. Læreplanen er meir open om kva undervisninga skal bestå av, dette er no meir opp til kvar enkelt lærar og skule. I tillegg har kvar elev krav på tilpassa undervisning, noe som igjen setter større krav til at ein lærar er flink til å planlegge heile år, ukar og dagar. I samanheng med desse planane kjem også IOP-rapporten. Nå skal ein rapportere korleis undervisninga har gått, og om ting har gått etter planen eller kva som gikk galt. Ein lærar må og vere med på å utvikle seg i takt endringane i samfunnet.

Til slutt vil eg ta med at ein lærer må være flink til å samarbeide, ikkje bare med kollegane, og med elevane, foreldra og andre tenester knytt opp mot skulen. Dei skal vere i stand til å registrere om noe er galt på skulen eller i heima, og dermed samarbeide med andre instansar for å gjere noe med det. Han må og vere ein god administrator for klassen blant anna med tanke på fråvær og vurdering. Men det å vere ein god leiar er vel kanskje ein av dei viktigaste oppgåvene ein lærar har. Eg må si eg gler meg!

Favorittlæreren

Opp gjennom alle årene på skolen har jeg hatt mange flinke, og noen ikke fullt så flinke, lærere. Mange av dem har gjort et stort inntrykk på meg, og alle har nok vært med på å inspirere meg i valg av studie. Men det er en lærer jeg husker spesielt godt. Ved skolestart på ungdomsskolen var alle naturligvis svært opptatt av hvem vi skulle ha som klasseforstander, og det var en av disse vi ble sterkt advart mot. Denne læreren skulle visst være litt grinete og ekstra streng. Skuffelsen, og muligens redselen, var derfor stor da jeg fikk vite at klassen jeg kom i var hans.

Heldigvis viste det seg at ryktene var svært overdrevet. Naturligvis kunne han være streng dersom det var nødvendig, men for det meste var han blid og hyggelig. Grunnen til at han kanskje ble oppfattet som streng og sur av noen var nok at han krevde respekt av elevene sine. Dersom han ble respektert ble denne respekten gjengjeldt. Jeg har alltid hatt lett for å komme godt overens med lærerne mine, og denne læreren var intet unntak. Etter hvert som vi ble bedre kjent ble han raskt en av mine favorittlærere.

Ikke bare var han en flink lærer som hadde mye kunnskap om det han drev med. Han hadde også god kontakt med elevene sine, uten at han nødvendigvis ”dullet” med noen. At lærere har favorittelever er nok vanskelig å unngå dersom man har et nært forhold til elevene sine. Men det jeg likte så godt med klasseforstanderen vår var at han alltid var rettferdig. Selv om han kanskje hadde sine egne favoritter kom ikke det til syne gjennom tilbakemeldinger eller ellers i hverdagen. I tillegg var han flink til å være med på aktiviteter, han var for eksempel ikke en gymlærer som bare sto på sidelinjen og ropte. Jeg husker godt en gang vi hadde fotball i gymmen. Både jeg og læreren ble nok litt ivrige, og dette endte da med en skikkelig kollisjon. Begge to havnet i bakken med meg underst selvfølgelig. Jeg tror ikke han var særlig høy i hatten da han over telefon måtte fortelle mamma at jeg lå på sykestua med hjernerystelse. Men i tillegg til å være godt likt av elevene, var han også godt likt av foreldrene våre, noe som også er en viktig egenskap hos en god lærer.

Faglig sto han svært sterkt. Man kunne virkelig se at han likte å undervise, og at han selv var interessert i fagene sine. Som lærer bør man greie å vise entusiasme for det man driver med, og deretter overføre denne entusiasmen til sine elever. De fagene han underviste i var ikke nødvendigvis mine favoritter, men på grunn av ham ble også jeg mer interessert. Denne læreren var flink til å lære bort, og som regel var det lett å forstå hva han pratet om. I tillegg var han tålmodig med elevene. Selv om jeg husker at han ved et par anledninger utbrøt; ”bare godta at det er slik det er”. Ikke engang han hadde en fullstendig forklaring på absolutt alt.

Jeg har litt vanskelig for å sette fingeren på hva slags spesielle undervisningsmetoder han brukte, men han har i hvert fall greid å være et forbilde både for meg og mange av mine klassekamerater. I tillegg til å ha vært viktig for utdanningen vår husker jeg ham som en slags omsorgsperson det alltid gikk an å snakke med. Det er gode lærere som ham som har gjort meg interessert i læreryrket nettopp fordi de har vært gode rollemodeller for meg. Forhåpentligvis vil jeg en gang bli en like flink lærer som han var, og sannsynligvis fortsatt er.

Presentasjon av meg

Hei!

Jeg heter Heidi og som allmennlærerstudent på Stord skal jeg nå forsøke å lage en mer eller mindre meningsfull blogg om min skolehverdag. Siden jeg aldri har prøvd dette før tror jeg dette blir både utfordrende og spennende. Forhåpentligvis vil ikke bloggen ligne spesielt mye på dagbøkene mine fra barneskolen og ungdomsskolen, da dette i såfall ville blitt ekstremt flaut.

Akkurat nå er jeg full av forventninger til det jeg tror kommer til å bli fire veldig interessante år. Utfordringen for min egen del er å venne meg til tanken på å skulle stå foran en hel klasse frivillig. Dette er noe jeg har hatt problemer med helt siden barneskolen, men nå er jeg innstilt på å kvitte meg med frykten. Jeg er veldig glad i barn, og liker tanken på å kunne hjelpe dem litt fram her i verden. Så da er vel lærer et godt sted å begynne?

Ettersom jeg bor i Haugesund ble Hsh et naturlig valg av skole. I løpet av de siste to årene har jeg tatt meg fri fra skolen og brukt tiden på å jobbe. Lysten på å studere var sterkt fraværende etter at jeg var ferdig på videregående, men nå er den tilbake igjen. Motivasjon er jo viktig for å lære, så dette burde gå strålende! Nå gleder jeg meg hvertfall til å sette i gang og til å bli kjent med nye folk. Klassen virker veldig koselig, så alt tyder jo på at dette blir noen fantastiske år.