Lærarmakt

Etter den eine pedagogikktimen denne uka begynte eg å tenke på dette med læraren sin makt. Som lærar får du så og si automatisk stor makt over elevane dine på fleire områder. For kven er det som legg opp undervisninga og som styrer kva dei skal lære? Innan visse grenser sjølvsagt, for rammene for kva elevane skal lære er jo allereie lagt opp i læreplanen. Men læraren styrer hovudinnhaldet for kvar time og korleis undervisninga skal skje. Dette gir læraren stor makt over livet til elevane, både når det gjeld kunnskapen dei tilegner seg, og om elevane trives på skulen. Undervisninga må vere interessant for elevane slik at dei ynskjer å lære. Allereie på barneskulen blir grunnlaget for all kunnskap lagt, og elever som ikkje liker seg på skulen kan bli hengande etter kunnskapsmessig, noe som kan vere vanskelig å hente inn igjen seinare, og som kan få konsekvensar så langt opp som i val av vidaregåande og arbeidsmoglegskapar. Satt endå meir på spissen kan lærarar i teorien lære bort så og si kva som helst, og ting som ikkje er sanne. Elevane stoler på at læraren veit kva han snakkar om, og ikkje alle sett spørsmålsteikn ved det han seier.

I tillegg er læraren ein viktig vaksenfigur i liva til elevane. Me høyrer jo alltid at lærarane er dei som kanskje ser barna mest i løpet av dagen, og dei fleste elevar oppretter eit nært band til læraren sin. Dette gjeld spesielt i barneskuleåra, men også høgare opp i skulesystemet har du lærarar som har nære relasjonar med elevane sine. Ein viktig eigenskap hos ein lærar er å kunne sette seg inn i elevanes situasjon, og å vise omsorg for dei. Dette fører til at elevane kan få stor tillitt til læraren, noe som både kan vere bra og farlig. Elevar som har eit godt forhold til læraren sin kan føle seg trygg, og det er med på å skape trivsel på skulen. Men det er og mulig for læraren å utnytte denne tilliten, me høyrer jo om lærarar som har gått langt over grensa i forhold til elevane sine til døme i seksuell samanheng. Filmen ”the wave” vart så vidt diskutert i klassa denne uka, og viser òg kor stor makt ein lærar kan få. Den handlar om ein lærar som sett i gang eit prosjekt for å vise elevane at Hitler sin makt over til døme Hitler-jügend var mogleg. Nesten heile klassen føljer læraren som ein diktator til slutt. Heldigvis viser denne filmen ein ekstrem situasjon som forhåpentlegvis ikkje skjer i skulen i dag. Men eg meiner at ein lærar med dei rette eigenskapane kan misbruke lærar - elev forholdet på ein tilsvarande måte.

Ein lærar kan misbruke sin posisjon gjennom tillitt, men òg ved ikkje å vise omsorg for elevane sine. Eg vil påstå at det å ikkje bry seg og å vere likegyldig òg er å misbruke makta si. Noen lærarar kan vere direkte ekle og noen mobbar elevane, noe som kan øydelegge store deler av oppveksten deira. Elevane trenger ein lærar som ser kvar enkelt av dei som individ, han må kjenne alle i klassen og det er viktig for dei å bli oppmuntra og motivert. Dersom dei ikkje har ein lærar som dekker desse forventningane, som er uengasjert og likegyldig, kan det skape misstemning. Det igjen kan føre til eit dårlig læringsmiljø, elevane føler ikkje at dei vil vere på skulen, og motivasjonen forsvinner. I eit dårleg læringsmiljø vil heller ikkje elevane få fullt utbytte av undervisninga, det blir fort meir læring en undervisning. Som Inge Eidsvåg har sagt: ”Den uengasjerte lærer er en tragedie for alle – også for seg selv”

Men ein lærar må òg utvise makt i forbindelse med det å vere ein klar leiar, noe som er nødvendig i eit klasserom. I den forstand er makt noe positivt, så lenge den blir nytta på rett måte. Heldigvis er det ikkje mange lærarar som misbrukar makta han har på denne måten, ein person som ville gjort det høyrer ikkje heime i skulen. Desse døma er ekstreme, men eg meiner dei er moglege.